حادثه‌ی غدیر خم| ۳

کسانی که به حدیث غدیر، در موارد مختلف استناد و بدان استدلال کرده‌اند؛
حادثه غدیر خم و سخنان پیامبر در میان مسلمانان به قدری روشن و جا افتاده بود که در طول تاریخ، مشاهده می‌کنیم، بزرگان در موارد متعدد، در برابر افراد یا جمعیت‌ها بدان استناد کرده و نیز مشاهده می‌کنیم این استناد و استدلال به گونه‌ای است که وقتی بیان می‌شد طرف مقابل انکار نکرده، بلکه بلافاصله قبول می کرد از جمله:

1. در شورای شش نفره که به دستور خلیفه دوم در سال ۲۳ یا ۲۴ هجری برای تعیین خلیفه سوم تشکیل شد. به اقرار چند نفر از بزرگان دانشمندان اهل‌سنّت: حضرت ‌علی(ع) هنگام برشمردن برتری ها و امتیازات خود فرمودند:
«فَأَنْشُدُكُمْ‏ بِاللَّهِ‏ هَلْ‏ فِیكُمْ‏ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ(ص) : مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِی مَوْلَاهُ، اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ، وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ انْصُرْ مَن نَصَرَهُ لِیَبلُغَ الشَّاهِد الغَائِب غَیرِی؟ قَالُوا: اللَّهُمَّ لَا.[1]»
«شما را به خدا، از شما می‌پرسم آیا در میان شما کسی هست که پیامبر درباره او فرموده باشد، هر کس من مولای اویم علی مولای اوست؟ گفتند:   «خدا را شاهد می‌گیریم که نه، یعنی درباره غیر از تو چنین چیزی از پیامبر(ص) صادر نشده.»

2. و نیز حضرت‌ علی(ع) در زمان حکومت خلیفه سوم، در میان جمعیتی که بیش از دویست نفر از بزرگان اصحاب پیامبر(ص) بودند به مناسبتی این جریان را بیان فرموده و بدان استناد کردند[2].

3. همچنین آن حضرت‌ در سال ۳۵ هجری در «رُحبه» که یکی از محلات کوفه است به مناسبتی، در ضمن یادآوری سخنانی که پیامبر(ص) درباره آن حضرت ‌فرموده‌اند، بدین حدیث استناد جستند و از میان دانشمندان، چهار نفر از اصحاب پیامبر و ده نفر از تابعان، این جریان را گزارش نموده اند، از میان افرادی که در آن جلسه حضور داشته‌اند از بین شخصیت‌های معروف، نام بیست و چهار نفر از آنها ضبط شده است[3].

4. و نیز آن حضرت‌ در سال ۳۶ هجری در روز جنگ جمل، دستور دادند، «طلحه» را از میان لشگر مقابل بیاورند و حضرت‌ برای اینکه او را از مسیر نفاق و خلاف برگردانند، جریان روز غدیر را بیان کرد، و به او یادآور شدند که آیا پیامبر در آن روز در مورد من چنین نفرمود؟ گفت: آری! سپس فرمودند پس برای چه با من جنگ می‌کنی؟ گفت فراموش کرده بودم. این را گفت و به جایگاه خود بازگشت.[4]

۵. در سال ۳۶ یا ۳۷ هجری به گفته «احمد بن حنبل» پیشوای حنبلی‌ها، گروهی از اعراب در کوفه و نیز در محله «رحبه» خدمت حضرت ‌علی(ع) رسیده و در برخورد با آن حضرت ‌بدین گونه سلام گفتند: السَّلامُ عَلَیکَ یا مَولَانَا! سلام بر مولایمان، حضرت ‌فرمود: چگونه من مولای شما هستم؟ عرض کردند؛ ما در روز غدیر خم از پیامبر(ص) شنیدیم که فرمود: «مَن کُنتُ مَولَاهُ فَعَلِی مَولَاهُ...» از کسانی که از میان شخصیت‌های معروف آن روز در آن جمع بودند نام نه نفر از آنها در کتاب‌ها ذکر شده است[5].

۶. در جنگ صفین در سال ۳۷ هجری حضرت ‌علی(ع) در جمع یاران خود سخنرانی فرموده و در ضمن آن به حدیث غدیر استناد فرمودند[6].

7. حضرت‌ فاطمه(س) در جمع یاران پیامبر در بیان فضائل و امتیازات حضرت ‌علی(ع) به حدیث غدیر اشاره فرمودند و برخی از دانشمندان اهل سنّت آن را نقل نموده‌اند.

۸. حضرت ‌امام حسن مجتبی(ع) در سال ۴۱ هجری وقتی قرار شد با معاویه صلح کنند، سخنرانی ایراد نموده و در ضمن چنین فرمودند:
« ... وَ قَد رَاَوهُ وَ سَمَعُوهُ حِینَ اخذ بِیدِ اَبِی بِغَدِیر خُم وَ قَالَ لَهُم: مَن کُنتُ مَولَاهُ فَعَلِی مَولَاهُ، اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ، وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ ثُمَّ أمرهم أن یَبلُغَ الشَّاهِدَ الغَائِب ...»
«همانا مردم دیدند و شنیدند هنگامی که پیامبر دست پدرم را در غدیرخم گرفته و رو به مردم فرمودند: هر کس من مولای اویم علی مولای اوست، بار خدایا دوست دار، آن که او را دوست دارد و دشمن دار آن که او را دشمن دارد، سپس به مردم دستور داد تا آنها که حاضرند به غایبان این مطلب را ابلاغ نمایند.»[7]
برخی از دانشمندان اهل سنّت نیز این سخنرانی را از امام مجتبی نقل کرده‌اند.

۹. حضرت ‌امام حسین(ع) در سال ۵۸ یا ۵۹ هجری دو سال پیش از مرگ معاویه در مراسم حج در اجتماع بزرگی در «منی» که حدود دویست نفر از اصحاب پیامبر نیز در مجلس حضور داشتند سخنرانی فرموده و در ضمن اشاره کردند:
«أنشَدُكُم الله أتَعلَمُونَ اَنَّ رَسُولَ الله نَصبُهُ یومَ غَدِیر خُم فَنَادَی لَهُ بِالوِلَایة وَ قَالَ: لَیبلُغَ الشَّاهِدَ الغَائِب؟ قَالُوا: اللَّهُمَّ نَعَم...»  
شما را به خدا، از شما می‌پرسم آیا می‌دانید که رسول خدا او را در روز غدیر خم نصب فرمود، و ولایت او را بیان فرمود و فرمود باید آنها که حاضرند به غائبان ابلاغ نمایند؟ گفتند آری...»[8]

 ۱۰. عبدالله بن جعفر (شوهر حضرت ‌زینب(س) و برادر زاده حضرت‌ علی(ع)) در حضور معاویه، بعد از شهادت حضرت ‌علی(ع) و در حضور جمعی از جمله امام حسن و امام حسین(ع) و فرزندان عباس و دیگران - وقتی معاویه گفت: عبدالله! خیلی از حسنین به بزرگی یاد می کنی و حال آن که نه آنان از تو بهترند و نه پدر آنها از پدر تو بالاتر است و اگر مادر آنها حضرت ‌فاطمه(س) دختر پیامبر نبود، می گفتم مادر آنها هم از مادر تو که «اسماء بنت عمیس» است بهتر نبود - عبدالله فرمود: معاویه! به خدا سوگند آگاهی تو از فضائل حسنین و پدر و مادرشان خیلی اندک است، به خدا قسم همانا آن دو از من بهترند و پدرشان از پدر من و مادرشان از مادر من افضل است، ای معاویه تو غافلی از آنچه من درباره این دو و پدر و مادرشان از پیامبر شنیده حفظ کرده و روایت کردم، معاویه گفت: بگو آنچه شنیدی زیرا به خدا قسم نه تو دروغگویی و نه به دروغگویی متهم هستی. عبدالله فرمود: آنچه من میدانم خیلی بزرگتر است از آنچه در ذهن توست. معاویه گفت بگو گر چه بزرگتر از کوه احد و کوه حرا باشد، دیگر مهم نیست، بعد از مرگ على و این که جمع شما پراکنده شد و حکومت به من رسید، بنابراین ما ناراحت نخواهیم شد، آنچه شنیدی بگو، اینجا بود که عبدالله بن جعفر شروع کرد به بیان پاره ای از فضائل حضرت ‌علی(ع) تا آنجا که فرمود:
«وَ نَبِینَا قَدْ نَصَبَ لِأُمَّتِهِ أَفْضَلَ النَّاسِ وَ أَوْلَاهُمْ وَ خَیرَهُمْ بِغَدِیرِ خُمٍّ وَ فِی غَیرِ مَوْطِنٍ وَ احْتَجَّ عَلَیهِمْ بِهِ وَ أَمَرَهُم بِطَاعَتِهِ وَ أَخْبَرَهُمْ أَنَّهُ بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى وَ أَنَّهُ وَلِی كُلِّ مُؤْمِنٍ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَنَّهُ کُلُّ مَنْ كَانَ هُوَ وَلِیهُ وَ مَنْ کَانَ أَوْلَى بِهِ مِنْ نَفْسِهِ فَعَلِی أَوْلَى بِهِ وَ أَنَّهُ خَلِیفَتُهُ فِیهِمْ وَ وَصِیهُ وَ أَنَّ مَنْ أَطَاعَهُ أَطَاعَ اللَّهَ وَ مَنْ‏ عَصَاهُ‏ عَصَى‏ اللَّهَ‏ وَ مَنْ‏ وَالاهُ‏ وَالَى‏ اللَّهَ‏ وَ مَنْ عَادَاهُ       عَادَى اللَّهَ ...‏»
پیامبر ما برای امتش بهترین انسان‌ها و شایسته‌ترین آنها را در غدیر خم و در دیگر موارد برگزید و فضائلش را برای مردم بیان فرمود و به آنان دستور داد از او اطاعت کنند. و به آنها فرمود که او برای پیامبر همچون هارون است برای موسی و او ولی و سرپرست هر فرد مؤمن است بعد از پیامبر و این که هر کس که ولایت پیامبر را پذیرفته و رسول خدا را از خودش به خودش مسلط‌تر می‌داند باید همین مقام را بعد از پیامبر برای علی بداند و توجه داشته باشد که او جانشین پیامبر در میان امت است و وصی اوست و هر کس از او اطاعت کند، خدا را اطاعت نموده و هر کس نافرمانی او کند خدا را معصیت کرده و هر کس او را ولی بداند خدا را ولی دانسته و هر کس او را دشمن بدارد خدا را دشمن دانسته.[9]

 

• در شورای تعیین خلیفه سوم، امیرالمؤمنین(ع) به کدام‌یک از فضایل خود احتجاج فرمودند؟
• امام حسن(ع) در هنگام صلح با معاویه چه اشاره‌ای به حادثه غدیر کردند؟
• امام حسین(ع) در کدام موقف حج حادثه غدیر را به اصحاب پیامبر یادآوری کردند؟

 پی‌نوشت‌ها:
[1] الغدیر ، ج 1 ، ص 160.

[2] الغدیر ، ج 1 ، ص 163.

[3] الغدیر ج 1 ، ص 166.

[4] الغدیر ج 1 ، ص 186.

[5] الغدیر ، ج 1 ، ص 187.

[6] الغدیر ، ج 1 ، ص 196.

[7] الغدیر ، ج 1 ، ص 197.

[8] الغدیر ، ج 1 ، ص 198.

[9] الغدیر ، ج 1 ، ص 199.